6
evrensel islam dininin her toprakta büründüğü kendine has bir şekli vardır. misal ezan makamı olarak istanbul makamı ile mekke makamı birbirinden oldukça farklıdır ve bunlar makam olarak oturmuş şeylerdir yani mekkedeki adam istanbul makamını, istanbuldaki adam da mekke makamını tercih etmez okurken ezanı.
ezanın türkçe olma hususu atatürk döneminde yapılmış radikal değişikliklerden biridir. amaç dinin türkçeleştirilmesidir. mantık ise arapça iki kelam duyunca amin diyen insana dinin her kelamın üstünde olduğu gerçeğini göstermektir. tabiki olmalıdır. anlaşılır olanı varken anlaşılmaz olanı seçmenin şekilci tutumdan başka nasıl bir açıklaması olabilir. zaten gaye büyüktür, olay sadece ezanla ilgili değildir. ek bilgi olarak da misal atatürk'ün cenaze töreninde de dini işlemler komple türkçe yapılmıştır.