19
birçok tanımı olan,üzerinde farklı yorumların olduğu fakat genelde "zincirlere bağlı olmadan yaşamak" olarak tanıtılan kavramdır.
zircirsiz yaşamak demek ucu açık bir kavram. her yere çekilebilir, mesela kimsenin kimseye karışmadığı bir düzen mi? hiçbir kuralın, hiçbir yasağın olmadığı bir düzen mi? bu böyle gider, ama ne taraftan bakarsak pek tutulur bir yanı olmuyor, yani salt özgürlüğün imkanı yok görünüyor, çünkü sadece yukarıda bahsettiğim iki durum bile bunun imkansız olduğunu kanıtlar, düşünürsek.
bir de şu açıdan bakalım. özgürlük, seçme alternatifinin çok olmasıdır. önünde ne kadar seçenek varsa, o kadar özgürsündür. değil mi?
diğer yandan insanın önünde ne kadar çok alternatif olursa bir o kadar kararsız ve mutsuz oluyor. mesela bir ürün alacaksınız ve envai çeşit şey koyuluyor önünüze, etrafınızda bu kadar seçeneğin olması beklentinizi maksimuma çıkarıyor. ve içinden en mükemmelini seçmek için belki günlerce düşünüyorsunuz.
içlerinden bir ürün seçip aldığınızdaysa bakıyorsunuz, hmm fena değilmiş, "ama ya diğeri daha iyiyse, ve ben onu almadıysam" düşüncesi geçiyor akıldan. belki çok beğenseniz bile içinizde illa ki bir şüphe uyanıyor.
fakat tek bir hakkınız olsaydı, mağazaya girdiğinizde karşınızda alacağınız tek çeşit ürün olsaydı, hiçbir düşünce zorluğu çekmeden, beyni yormadan, ve beklentiniz "olmadan" o ürünü alıp mutlu olacaktınız. çünkü mutlu olmamanızı gerektiren başka bir seçenek yok.
bir noktada özgürlük beklentilerin maksimuma ulaşmasıdır o halde. beklenti ne kadar yükselirse, hayal kırıklığı ve düşme ihtimali bir o kadar fazla oluyor. yani özgürlük, bir noktada her şeye sahip olma gibi düşünürsek, mutsuzluğu getiriyor. öyle mi?
barry schwartz'ın seçme paradoksunu öğrendim bugün ve çok ilgi çekici. ilgilenenler bir tıklarsınız.