2
daha önce denemeye rağmen başarısızlık veya başka bir kötü tecrübeyle sonuçlanan davranışların "nasıl olsa yapamayacağım" korkusuyla tekrar edilmemesi, denemeye teşebbüs bile edilmemesi, beyinde olmayan sınırlar çizilmesi durumudur.* depresyon ile birçok ortak belirti gösterir. kısa bir örnek: https://www.youtube.com/watch?v=YzMqQxHDQdM
1
araştırmanın amacı bir köpek balığının kararlılık düzeyi ve yaşadığı olayları anlamlandırma süreci ile ilgili bilgiler toplamaktır. deney şöyle yapılmıştır; bir köpek balığı uzun süre aç bırakılır. sonra bir akvaryuma yerleştirilir. akvaryum cam bölme ile ikiye ayrılmıştır. cam bölmenin diğer kısmında köpek balığının yiyebileceği ebatlarda başka bir balık bulunmaktadır. uzun süre aç kalmış olan köpekbalığı hemen o balığa saldırır. ancak kendisinin suda olmasından dolayı fark edemediği cam bölmeye çarparak şaşırır. tekrar döner bir daha saldırır, gene cama çarpar. kahramanımız çok açtır ve tanımlayamadığı bir “dış engelleyici” tarafından hedefine ulaştırılmamaktadır. Şaşkın ve öfkeli durumdadır. tekrar dener, tekrar cama çarpar. bir yanda katlanılmaz düzeye ulaşan açlığı, bir yanda yaşadığı “engellemişlik hissi” vardır. köpek balığı açlığın etkisiyle motive olup saldırmakta ancak engele çarpınca “demotive” olmaktadır.
engellenmişlik hissi, öfke, açlık, hayal kırıklığı, umutsuzluk ve depresyon duyguları içinde yaşayan köpek balığımız 2 gün sonra artık küçük balığı yemek için hiçbir teşebbüste bulunmamaya başlar. onun artık hiç hareket etmediğini gören bilim adamları ona büyük bir süpriz yaparlar; aradaki cam bölmeyi kaldırırlar!
Şaşırma sırası bilim adamlarındadır. Çünkü köpek balığı “o balığı yiyemem” inancı geliştirdiği için, hiçbir teşebbüste bulunmamaktadır. bilim adamları bunun üzerine küçük balığı kovalayarak büyük balığın sahasına getirirler. onun arkasından, sağında solunda, ağzunın yanında dolaştırırlar. ancak köpek balığı yine de o balığı yemez. trajikomik bir şekilde, açlıktan ölür ama yine de yemez! peki neden o balığı yememiştir? “aç ama gururlu” bir köpek balığı olduğundan mı?
1- bu deneyeden sonra köpek balığının davranışlarına yön veren unsura “öğrenilmiş çaresizlik” denmiştir. atalet ve acziyet halinin öğrenilen bir davranış şekli olduğu kabul edilmektedir. bu kavramdan hareketle “gariban” olmanın öğrenilebilir bir tavır olduğunu söyleyebiliriz. o halde, müslümcü doğulmaz müslümcü olunur!
2- bu deney inançların davranışlar üzerinde ne kadar güçlü etkiye sahip olduğunu göstermiştir. “ne yaprsam yapayım o balığı yiyemeyeceğim” inancı, köpekbalığını davranışsızlık (eylemsizlik/atalet) durumuna sürüklemiştir.
3- köpek balığının en büyük hatası koşullar değiştiği halde inançlarının aynı kalması, değişmemesidir. başlangıçta ne yaparsa yapsın o balığı yiyemeyecek durumdaydı. ancak zamanla o balığı yiyebilecek duruma geldiğinde hala eski inançlarıyla hareket etti ve yanıldı.
4- bu deneyi anlattığım bir arkadaşım ne zaman şansı yaver gitmese kendisini o köpekbalığının yerine koyuyor ve “Üzerimde kaderin bir denemesi yapılıyor. ruhsal araştırmalar kurbanıyım. literatüre geçeceğim! Önüme fark edemeyeceğim engeller konularak nasıl davranacağım merak ediliyor. ama o engeli –yanlışlıkla dahi olsa- bir kaldırsalar, ben ne yapacağımı biliyorum! Şimdilik yapabileceğim üç şey var; sabır, sabır, sabıııırrr” diyor!
5- köpek balığı arada cam engeli varken istediği kadar atak, zeki, planlı, “profesyonel” ya da cesur olsun, fark etmeksizin, o balığı yiyemeyecekti. ne kadar kendisini geliştirirse geliştirsin, ne kadar motive olursa olsun, ne kadar etkili iletişmi becerileri kullanırsa kullansın sonuç değişmezdi. yapması gereken sabretmek, ama atalete düşmemekti. deneme cesaretini yitirmemeliydi.
sabır yanlış anlaşılırsa atalete düşüren, ancak doğru anlaşıldığında da harikalar yaratan bir kavramdır. doğru bir şekilde beklemeyi öğrenin!
yazan: mümin sekman
not: herşey seninle başlar isimli kitaptan alıntıdır...
#12948 w4rdoom |
14 yıl önce